Two treatises by Francisco Javier Clavigero that were considered lost: General physics and Metaphysics
DOI:
https://doi.org/10.14422/pen.v81.i313.y2025.006Keywords:
Francisco Javier Clavigero, Enlightenment, Aristotelian scholasticism, Modernity, AuthorshipAbstract
This paper focuses on an anonymous eighteenth-century Latin manuscript (ms. 148) found in Guadalajara, Mexico, which contains three different treatises, one of whom is the Particular physics, which is known to have been written by the famous jesuit from New Spain Francisco Javier Clavigero (1731-1787). The purpose is to show that he is almost certainly the author of the two other treatises. To achieve this conclusion, the following questions are tackled: What kind of treatises does the manuscript contain? What is the author’s general philosophical position? Are the three treatises part of a general project? What correspondences can we establish between the manuscript and what we know about Clavigero and his previously considered lost philosophical course?
Downloads
References
Aguilar, J. (1701). Cursus philosophicus. Sevilla: Juan Francisco de Blas.
Aguilar, J. (1955). Aposento del padre Clavixero, (s.f.) México, Archivo General de la Nación, Archivo Histórico de Hacienda (1ª serie), volumen 1955, expediente único, ff. 254r-285r.
Arriaga, R. de (1632). Cursus philosophicus. Amberes: Balthasar Moretus.
Beristáin de Souza, M. (1883). Biblioteca Hispanoamericana Septentrional, o catálogo y noticias de los literatos..., Tomo 1. Amecameca: Ediciones del Colegio Católico.
Calino, C. (1762). Compendio de la vida, muerte, y milagros de San Juan Nepomuceno, escrito en lengua italiana por el P. Cesare Calino, de la Compañía de Jesús y traducido a la castellana por el P. Xavier Mariano Clavigero, de la misma Compañía. México: Imprenta del Real y más Antiguo Colegio de S. Ildefonso.
Clavigero, F. X. (s.f.). Panegírico a San Ignacio, ms. A2068. Bolonia, Italia: Biblioteca Comunale dell’Archiginnasio de Bologna.
Clavigero, F. X. (s.f.). Arte de la Lengua Mexicana, bùsta XII, fascicolo 10. Bolonia, Italia: Colección Mezzofanti de la Biblioteca Comunale dell’Archiginnasio de Bologna.
Clavigero, F. X. (s.f.). Carta sobre el juicio que formará la posteridad…, ms. 187. Módena: Fondo Sorbelli de la Biblioteca Estense Universitaria.
Clavigero, F. X. (s.f.). Breve descripción de la provincia de México…, ms. 189. Módena: Fondo Sorbelli de la Biblioteca Estense Universitaria.
Clavigero, F. X. (s.f.). Il Pater Noster… in più di 30 lingue dell’America meridionale, bùsta VII, fascicolo 1. Bolonia, Italia: Colección Mezzofanti de la Biblioteca Comunale dell’Archiginnasio de Bologna.
Clavigero, F. X. (s.f.). Discorso tenuto dal padre Clavigero, ms. 193. Módena, Italia: Fondo Sorbelli de la Biblioteca Estense Universitaria.
Clavigero, F. X. (s.f.). Frutos en que comercia o puede comerciar la Nueva España, ms. 192. Módena, Italia: Fondo Sorbelli de la Biblioteca Estense Universitaria.
Clavigero, F. X. (1761). Memorias edificantes del Br. Manuel Joseph Clavigero, sacerdote del obispado de Puebla, recogidas por su hermano el P. Mariano Xavier Clavigero, de la Compañía de Jesús. México: Imprenta de Zúñiga y Ontiveros.
Cuadriello, J. (2011). «El padre Clavijero y la lengua de san Juan Nepomuceno», Anales del Instituto de Investigaciones Estéticas, 33.99, pp. 137-179.
Instituto del Patrimonio Cultural de España (s.f.). Filigranas Hispánicas. https://www.cultura.gob.es/filigranas/buscador_init
León-Portilla, M. (2012). «Francisco Xavier Clavigero». En: R. Camelo y P. Escandón (eds.). Historiografía mexicana. Volumen II. La creación de una imagen propia. La tradición española. Tomo 1: Historiografía civil (pp. 605-642). México: UNAM.
Maneiro, J. L. (1792). De vitis aliquot Mexicanorum aliorumque qui sive virtutis, sive litteris Mexici inprimis floruerunt. Pars tertia. Bolonia: ex typographia Laelii a Vulpe.
Mayr, A. (1755). Philosophia peripatetica antiquorum principiis et recentiorum experimentis. Venecia: apud Nicolaum Pezzana.
Navarro, B. (1995). Francisco Xavier Clavijero, Introductor de la filosofía moderna en Valladolid de Michoacán, hoy Morelia. Traducción del latín al castellano de la Física particular. Morelia: Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo.
Navarro, B. (1948). La introducción a la filosofía moderna en México. México: El Colegio de México.
Oviedo, F. (1663). Cursus philosophicus tomus primus. Lyon: sumptibus Philippi Borde.
Oviedo, F. Philosophia peripatetica, pars tertia: Physica generalis (s.f.). Ms. 148, Acervo Histórico de la Biblioteca Pública del Estado de Jalisco, Colección de Manuscritos, Guadalajara, Jalisco.
Oviedo, F. Physica particularis, authore Francisco Xaverio Clavigero (s.f.) Ms. 209, Acervo Histórico de la Biblioteca Pública del Estado de Jalisco, Colección de Manuscritos, Guadalajara, Jalisco.
Oviedo, F. Physica particularis (s.f.) Ms. 225, Acervo Histórico de la Biblioteca Pública del Estado de Jalisco, Colección de Manuscritos, Guadalajara, Jalisco.
Poncela González, A. (2015). «Francisco Suárez». En: La Escuela de Salamanca, Filosofía y Humanismo frente al mundo moderno (pp. 269-341). Madrid: Editorial Verbum.
Reynoso, A. (2018). Francisco Xavier Clavigero. El aliento del espíritu. México: Fondo de Cultura Económica / Artes de México / Universidad Iberoamericana.
Rhodes, G. (1671). Philosophia peripatetica ad veram Aristotelis mentem. Lyon: sumptibus Joannis Antonii Huguetan et Guillielmi Barbier.
Romero Flores, J. (1945). «Documentos para la biografía del historiador Clavijero». En: Anales del Instituto Nacional de Antropología e Historia, vol. I (pp. 307-335). México: Secretaría de Educación Pública.
Ronan, Ch. E. (1977). Francisco Javier Clavigero, S. J. (1731-1787), Figure of the Mexican Enlightenment: His Life and Works. Roma: Institutum Historicum Societatis Iesu.
Rubio, A. (1606). Commentarii in octo libros Aristotelis de Physico auditu. Valencia: apud Joannem Chrisostomum Garriz.
Sommervogel, C. (1960). Bibliothèque de la Compagnie de Jésus, Nouvelle Édition, Tome deuxième. Bruselas / París: Bibliothèque S. J. Collège Philosophique et Théologique.
Soto, D. de (1582). Quaestiones super octo libros Physicorum Aristotelis. Salamanca: Ex officina Ildefonsi a Terranova et Neyla.
Toledo, F. (1573). Commentaria una cum Quaestionibus in octo libros Aristotelis de Physica auscultatione. Item in libros Aristotelis de Generatione et corruptione. Venecia: apud Iuntas.
Ulloa Cárdenas, C. (1997). Edición y traducción de la Physica Particularis «Física Particular» de Francisco Javier Clavigero (1731-1787), tesis doctoral inédita. Madrid: Universidad Complutense de Madrid.
Ulloa Cárdenas, C. (2015). «Obra filosófica de Francisco Xavier Clavigero». En: A. Alfaro, I. Escamilla, A. Carolina Ibarra y A. Reynoso (eds.). Francisco Xavier Clavigero, un humanista entre dos mundos (pp. 263-273). México: Fondo de Cultura Económica / Universidad Iberoamericana / UNAM / ITESO, México.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Pensamiento. Revista de Investigación e Información Filosófica

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
The publishing Universidad Pontificia Comillas retain the copyright of articles published in Pensamiento. Reuse of content is allowed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivates 3.0 Unported. Authors are encouraged to publish their work on the Internet (for example, on institutional or personal pages, repositories, etc.) respecting the conditions of this license and quoting appropriately the original source.
